strona 2 / 6

Pewne oddziaływania są wspólne, niezależnie od rodzaju planowanej inwestycji. Do nich zalicza się m.in. przekształcenie terenu pod obiekty, zakłócenia podczas budowy (hałas, zanieczyszczenia, pylenie z pojazdów, magazynowanie materiałów, gromadzenie odpadów).

Pozostałe należy rozpatrywać indywidualnie, w zależności od położenia, skali i rodzaju przedsięwzięcia. Bardzo ważny jest sposób użytkowania danego terenu przed zaplanowaniem inwestycji. Istotne jest czy teren leży lub sąsiaduje z obszarowymi formami ochrony przyrody, czy jest porośnięty roślinnością drzewiastą, czy realizacja wiąże się z przekształceniem terenu, a jeśli tak to w jakim stopniu. Analizy wymaga też położenie w stosunku do obiektów kulturowych, takich jak zabytki czy stanowiska archeologiczne. Oczywistą sprawą jest też analiza odległości od terenów mieszkaniowych czy tych służących rekreacji.

Identyfikacji oddziaływań inwestycji dokonuje się na podstawie jej koncepcji czy projektu.

Przyjrzyjmy się tym, które w przypadku budowy nowych LE wzbudzają największe obawy społeczeństwa, zwłaszcza mieszkańców terenów sąsiadujących z inwestycją i przyrodników.

Linie wysokiego napięcia charakteryzują się emisją do środowiska pola elektrycznego oraz pola magnetycznego, które to od kilkudziesięciu lat wywołują jednoznacznie negatywne reakcje wśród szeroko rozumianej opinii publicznej. Nawet pomimo tego, że na co dzień otaczamy się coraz większą liczbą urządzeń je wytwarzających.

Kilkadziesiąt lat temu pojawiły się pierwsze publikacje na temat chorób spowodowanych bliskim sąsiedztwem linii elektroenergetycznych w związku z emisją  PEM (pola elektromagnetycznego). Od tego też czasu obserwuje się intensywny rozwój badań nad wpływem tych pól na organizmy żywe. Jest to jednak dość trudne zagadnienie ze względu na indywidualne odczucia poszczególnych ludzi^[1].

Na dzień dzisiejszy nie ma jednak niepodważalnych dowodów na to, by jednoznacznie stwierdzić, że pole elektryczne czy magnetyczne byłoby przyczyną dolegliwości.

Dopuszczalne poziomy

W związku z niejednoznacznością wyników badań, wiele krajów wprowadziło normy, przepisy lub zalecenia ograniczające poziomy pola elektrycznego i magnetycznego w środowisku^[2].

Także i w Polsce na podstawie stosownych badań ustalono dopuszczalne poziomy obu pól, co wprowadzone zostało do przepisów prawnych (aktualnie Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku - Dz.U. z 2019 r. poz. 2448). Wprowadzono również przepisy określające sposoby sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku poprzez wskazanie metod w Rozporządzeniu Ministra Klimatu (Dz.U. z 2020 r. poz. 258).

Celem tych ograniczeń jest ochrona zdrowia ludzi przed potencjalnie niekorzystnymi skutkami długotrwałego oddziaływania pola magnetycznego, wytwarzanego przez linie napowietrzne wysokiego napięcia^[3].

---

1. Zbigniew Nadolny, Oddziaływanie pola elektrycznego i magnetycznego na organizmy żywe, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, 2015, t. 65, nr 8 ꜛ
2. Marek Jaworski, Marek Szuba, Analiza obciążeń napowietrznych linii najwyższych napięć w aspekcie wytwarzania pola magnetycznego, 2015 ꜛ
3. Marek Szuba, Konsekwencje zmian przepisów w zakresie ochrony środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych o częstotliwości 50 hz, 2009 ꜛ

strona 3 / 6

Dla określenia czy w pobliżu planowanej inwestycji, w miejscach dostępnych dla ludzi, wystąpi pole elektryczne i magnetyczne o wartościach przekraczających uznane za bezpieczne, dozwolone  poziomy, przeprowadzane są analizy emisji pól elektromagnetycznych. Dla większego bezpieczeństwa przyjmuje się do obliczeń najbardziej niekorzystne i skrajne warunki, m.in. maksymalne dopuszczalne obciążenie linii, podczas gdy badania LE wykazały, że zwykle są one obciążane znacznie mniejszymi wartościami.

W efekcie tych analiz realizowane mogą być jedynie takie inwestycje, których funkcjonowanie nie zagraża zdrowiu ludzi.

Obawom związanym z zamieszkiwaniem na terenach w pobliżu LE towarzyszą często też pytania o ich wpływ na uprawy pod liniami elektroenergetycznymi i na pracujących przy nich ludzi.

Analizując oddziaływania planowanej LE bierze się pod uwagę wszelkie wątpliwości zgłaszane przez miejscową ludność i dostosowuje metody oraz zakres badań tak, aby sprawdzić rodzaj i skalę tego wpływu. W przypadku stwierdzenia możliwości zaistnienia niekorzystnych warunków, podejmuje się szereg działań technicznych i organizacyjnych, mających  na celu zapobieżenie im. Mogą to być m.in. zmiana wysokości lub rodzaju słupów czy przewodów.  Może też zostać zmieniona trasa przebiegu LE.

W publikacji Oddziaływanie pola elektromagnetycznego towarzyszącego funkcjonowaniu linii napowietrznych najwyższych napięć na uprawy sadownicze oraz bezpieczeństwo prowadzenia prac sadowniczych (Marek Szuba, 2020), powstałej wskutek niepokojów i obaw właścicieli tych upraw, rozważono kwestie nie tylko wpływu na same uprawy, ale też bezpieczeństwa pracy pod przewodami LE.

Zbadanie wpływu na rozwój i plonowanie drzew jest skomplikowane, ponieważ mają tu znaczenie także inne czynniki środowiska. Niemniej jednak właściciele sadów, nad którymi biegną linie napowietrzne wysokiego napięcia z okolic Łowicza i Warki, a także z regionu Wielkopolski nie odnotowali zmian w drzewostanie, produktywności drzew i wielkości owoców. Pochodzące z tych sadów owoce (głównie jabłka) były kupowane równie chętnie jak owoce pochodzące z plantacji leżących z dala od wspomnianych linii.

strona 4 / 6

Zachęcam do obejrzenia filmu „Z kamerą wśród sadów” z maja 2015 roku, prezentującego rozwiązania techniczne stosowane przy realizacji elektroenergetycznych inwestycji liniowych na terenach sadowniczych.

Wiele doniesień literaturowych wskazuje nawet, że przemienne pole magnetyczne niskiej częstotliwości korzystnie wpływa na kiełkowanie nasion drzew owocowych.

Z dotychczas uzyskanych wyników badań nie wynika, aby pole elektromagnetyczne występujące pod linią, która przebiegać ma nad uprawami sadowniczymi, mogło oddziaływać niekorzystnie na drzewa owocowe czy owady użytkowe, biorąc pod uwagę występujące tam składowe pola.

Dla terenów na których pracują w sadach ludzie, przy sporządzaniu raportu o oddziaływaniu na środowisko, rozszerzono obliczenia spodziewanego natężenia PEM, aby prawidłowo ocenić ewentualny wpływ na pracujących.

W wyniku tego oceniono, że dokonywanie zbioru owoców przy poprawnie zaprojektowanej i wybudowanej linii napowietrznej 400 kV, z punktu widzenia potencjalnego oddziaływania wytwarzanego przez linię pola elektromagnetycznego, będzie całkowicie bezpieczne.

Na jednej z wybudowanych niedawno linii obawy o jakość plonów, możliwość używania specjalistycznego sprzętu i bezpieczeństwo wyrazili hodowcy chmielu. Po wspólnych konsultacjach znaleziono rozwiązanie  projektowe, zapewniające możliwość prowadzenia uprawy pod linią bez szkody dla sprzętu, zbiorów i zatrudnionych tam ludzi.

Jako ciekawostkę mogę podać, że naukowcy (M. Rościszewska i in.) przeprowadzili nawet  badania wpływu pola elektromagnetycznego na faunę dżdżownic. Badania wykazały, że wpływ pola elektromagnetycznego na zagęszczenie i biomasę dżdżownic nie ma statystycznie istotnego znaczenia.

strona 5 / 6

Powyższe przykłady dowodzą tego, że wraz z rosnącymi protestami i obawami mieszkańców, ujawniającymi się już na wstępnym etapie przygotowywania inwestycji, zmienia się i dostosowuje sposoby prognozowania wpływu na czynniki środowiska, w tym zdrowie ludzi.

Na podstawie dotychczasowych badań stwierdzono, że pole elektryczne i magnetyczne, z jakim na co dzień ma kontakt człowiek, nie stanowi dla niego zagrożenia. Negatywne w skutkach mogą być jedynie pola elektryczne i magnetyczne o bardzo dużych wartościach ich częstotliwości^[1].

Hałas

Podczas eksploatacji linii elektroenergetycznej występuje emisja hałasu, generowanego na przewodach fazowych i izolatorach, podlegających zjawisku ulotu elektrycznego. Zjawisko to pojawia się wyłącznie w określonych warunkach atmosferycznych, jak opady deszczu, wysoka wilgotność, szadź. W dobrych warunkach pogodowych, przy prawidłowo zaprojektowanej linii 400 kV, zjawisko ulotu w takich warunkach jest pomijalnie małe. Poziom hałasu wytwarzanego przez linię i emitowanego do środowiska zależy m.in. od konstrukcji linii (np.: rodzaj zastosowanych przewodów roboczych, wysokość zawieszenia przewodów, charakterystyka przesyłu energii) oraz od wspomnianych powyżej warunków pogodowych (temperatura, wilgotność powietrza, opady) oraz ewentualnych uszkodzeń przewodów oraz izolatorów.

Stosowanie przewodów wiązkowych i wysokiej jakości osprzętu zapobiega emisji hałasu podczas funkcjonowania LE. Na etapie przygotowania projektu dokonuje się szczegółowej analizy akustycznej dla danej inwestycji, która przedstawiana jest w raporcie o oddziaływaniu na środowisko.

Przyroda i krajobraz

Raport ten zawiera opis wszystkich możliwych oddziaływań na poszczególne elementy środowiska. W przypadku linii elektroenergetycznych, obok PEM i hałasu, znaczącą rolę odgrywa wpływ na krajobraz i przyrodę.

Przed wybudowaniem LE wysokiego napięcia wykonuje się inwentaryzację przyrodniczą terenu i analizę krajobrazową. Na ich podstawie przyjmuje się rozwiązania służące eliminacji, minimalizacji i kompensacji negatywnych wpływów. Dotyczy to przebiegu trasy, rozwiązań projektowych, takich jak rodzaj linii (śródleśna, nadleśna), wysokość i rodzaj słupów oraz przewodów, oznakowanie przewodów, tzw. odstraszacze dla ptaków. Rodzaj przyjętych rozwiązań jest ustalany indywidualnie dla konkretnej inwestycji z uwzględnieniem wyników badań.

Skuteczność przyjętych rozwiązań sprawdzana jest po zrealizowaniu inwestycji, a wyniki opracowywane są w sporządzanych analizach porealizacyjnych, przeglądach ekologicznych oraz ekspertyzach środowiskowych, przekazywanych do odpowiednich organów ochrony środowiska. W przypadku stwierdzenia jakiegokolwiek zagrożenia podejmuje się dodatkowe środki zapobiegawcze.

---

1. Zbigniew Nadolny, Oddziaływanie pola elektrycznego i magnetycznego na organizmy żywe, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, 2015, t. 65, nr 8 ꜛ